عوامل مختلفی باعث بروز پدیده انتقال آب در کشور ما شده است. با وجود برخورد هایی که دولت در این زمینه با خاطیان میکند اما کماکان انتقال غیر قانونی آب انجام میشود. کارشناس رسمی دادگستری امور آب انتقال آب را در صورتی غیر قانونی میداند که خارج از مصرف مشخص شده و بیرون از محدوده دارای مجوز استفاده شود. در این یادداشت به اختلافات و موضوعات اساسی چون انتقال آب، مجازات انتقال و انواع منابعی که انتقال از آنها ممکن است انجام شود خواهیم پرداخت.
انتقال آب از منابع مختلفی صورت میگیرد. رودخانهها، نهرها و چاه ها مهم ترین منابعی هستند که انتقال آب از آنها انجام میشود. برخی از کشاورزان و باغداران که در کنار رودخانه ها مشغول فعالیت هستند اقدام به استفاده از آب پشت سد ها و رودخانه ها میکنند. امروزه با پیشرفت تکنولوژی و ساخت موتور های آبکشی برقی و لوله های سبک و تاشو امکان انتقال آب به طول چند صد متر در کمتر یک ساعت هم امکان پذیر است. این مسئله از نظر کارشناس دادگستری امور آب زمینه ای را ایجاد کرده است که افراد سودجو بدین طریق اقدام به آبیاری باغات و یا محصولات زراعی خود کنند. موتور های آبکشی برقی سر و صدای چندانی ندارند و ظرفیت آبکشی بالایی دارند و به راحتی هم قابل جابجایی هستند. گذاشتن این وسایل بر آب رودخانه ها برای بسیاری به صرفه شده است و معمولا شبانه اقدام به انتقال آب میکنند.
با توجه به اینکه آب های سطحی در تملک دولت هستند تا از آنها برای منافع عمومی بهره ببرد، هر گونه سوء استفاده مصداق اخلال در سیستم آبی است و جرم محسوب میشود. بسیاری از کارشناسان این جرم را باعث به وجود آمدن جرایم دیگری نیز می دانند و اصطلاحا امکان وقوع جرائم متعدد را میدهند. چرا که این کار علاوه بر سرقت، احتمال درگیری با محافظان و استفاده از وسایل غیر قانونی را به همراه دارد.
نهر ها هم مانند رودخانه ها احتمال انتقال آب از آنها وجود دارد. با توجه به اینکه اغلب نهر ها از میان زمین های کشاورزی در روستاها میگذرد نظارت بر آن ها بسیار سخت است و ممکن است برای استفاده کارخانه ها، باغ ها، کشاورزی و یا حتی مصارف شخصی انقال داده شوند. برای مثال چشمه ای در اطراف شهرستان مرودشت در استان فارس وجود دارد که آب آن طبق سند رسمی متعلق به روستا هایی در فاصله 20 کیلومتری از چشمه است. خشکسالی باعث شده است تا ساکنان اطراف چشمه و کشاورزانی که در مسیر نهر قرار دارند اقدام به به انتقال آب کنند. آب این نهر به کیلومتر ها آن طرف تر به وسیله انواع و اقسام لوله ها و موتور های آبکشی میرود هر ساله مجازات متعددی برای خاطیان در نظر گرفته میشود و بسیاری تحت تعقیب قرار میگیرند و وسایل انتقال آب آن ها توقیف میشود اما بعد از گذشت دو دهه هنوز هم اختلافات در محاکم قضائی بر سر این موضوع وجود دارد و به نظر میرسد به مشکل غیر قابل حلی تبدیل شده است.